Reactie op Newsweek: 50 jaar Vlaams Parlement
In januari 2020 hadden we in het Charliermuseum professor Pieter Lagrou te gast, die een lezing gaf over het verzet en de collaboratie in de Tweede Wereldoorlog. Hij gaf toelichting over hoe na de oorlog vanuit bepaalde hoek een beweging tot stand kwam die de collaboratie, en iedereen die er had aan meegewerkt, probeerde goed te praten. Via allerlei mythes trachtte men ofwel hun acties te verbloemen of ze te koppelen aan zogezegde doelen. “Collaborateurs werden na de oorlog door het Belgische gerecht veroordeeld omdat ze het voor Vlaanderen opnamen” is een spreuk die dan vaak terugkomt, hoewel geschiedkundig onderzoek veelvuldig heeft aangetoond dat collaborateurs enkel werden veroordeeld na zorgvuldig gevoerde processen waarin misdrijven ook echt konden worden bewezen.
Ik moest er even aan terugdenken, toen enkele weken geleden de Newsweek-special “50 jaar Vlaams Parlement” werd uitgebracht op initiatief van dit parlement. Naast interviews met enkele parlementsleden, werd ingegaan op de geschiedenis van de Vlaamse beweging en -emancipatie. Hierbij vinden we ook een lijstje dat omschreven wordt als “Enkele Vlaamsche koppen die de emancipatie van taal en volk vanaf de Belgische onafhankelijkheid tot de Tweede Wereldoorlog hebben vormgegeven.” We vinden er figuren terug als Jan Frans Willems, Hendrik Conscience, Julius Vuylsteke enz. Groot was echter de verbazing – en de verontwaardiging – toen bleek dat ook August Borms en Staf Declercq in dit lijstje terug te vinden zijn. Ze werden op 1 pagina samengezet met Camille Huysmans en Julius Hoste jr. Jawel, onze eigenste Brusselse Willemsfondser, Julius Hoste jr. werd op hetzelfde niveau gezet als twee extreemrechtse oorlogscriminelen.
Laten we toch eens kort die figuren vergelijken met Julius Hoste jr. Het waren immers op zowat alle vlakken tegenovergestelden. Hoste jr. was er voorstander van dat in elk landsdeel de eigen taal kon worden gebruikt in het onderwijs, in cultuur en in bestuur, maar wel binnen een Belgische structuur. Hij was degene die zowel in de Eerste als de Tweede Wereldoorlog uitweek uit België om op journalistiek of politiek vlak verder te blijven strijden voor een vrij België. Hij was een humanist die ook ten allen tijde de democratie verdedigde. Iemand die zich inzette voor toekomstgericht onderwijs, een mede-pionier van UNESCO, een mede-auteur van het Manifest van Oxord, …
*** Zie ook het artikel “Wie was Julius Hoste Jr.?” in Kortweg 85. ***
Borms daarentegen was degene die in de Eerste Wereldoorlog al collaboreerde met de Duitsers en de bezetting misbruikte om in 1917 te proberen een Vlaamse onafhankelijkheid uit te roepen. Na een eerste maal ter dood veroordeeld te zijn geweest na WO I, deed hij zijn collaboratie nog eens rustig over tijdens WO II. Terwijl Hoste jr. vanuit Londen streed tegen het fascisme, bracht Borms lustig de Hitlergroet, trok hij op met de fascistische bezetttingsmacht en ronselde hij soldaten om mee aan het oostfront te gaan vechten. In de late zomer van 1944, toen de geallieerden richting België oprukten, vluchtte Borms naar Duitsland. In oktober 1945 werd hij een tweede maal ter dood veroordeeld en in april 1946 terechtgesteld.
VNV-leider Staf Declercq koos in de Tweede Wereldoorlog al evenzeer voor de collaboratie en was voorstander van een nationaalsocialistische nieuwe orde in Vlaanderen. Hoste jr. aarzelfde dan ook niet om tijdens de oorlog VNV’ers al“ Vlaamsche nationaal-socialisten” te noemen, die “als knechten van Hitler-Duitsland door hun rastheorieën België, maar ook Vlaanderen en de Vlaamse beweging hadden verraden”. Hoste jr. zou alleszins zeer verbaasd zijn om nu op 1 pagina samengezet te worden met zulke figuren…
Kortom, we kunnen begrijpen dat Hoste jr. in Newsweek bij de figuren staat om naar op te kijken, maar wat bezielde Newsweek om Declercq en Borms daar ook bij te zetten? Mythevorming om hun rol positiever en belangrijker voor te stellen dan ze was?
Hans Van Rompaey, namens Willemsfonds BHG
