In de reeks boekbesprekingen over klimaat en economie
Boekbespreking van: Jan Deschoolmeester & Thomas Rotthier, De wereld red je niet met minder, minder, minder. Groen denken 2.0: dit is de toekomst, Borgerhoff & Lamberigts, 2022.
Vorige maand bespraken we in de Kortweg al een viertal boeken die verschillende aspecten van het huidig debat over de klimaat, economie en politiek belichten*. Deze maand raden we u een vijfde boek aan. De wereld red je niet met minder is een goed overzichtswerk voor het Nederlandstalig lezerspubliek. Zonder voetnoten en met een vlotte pen gidst het boek ons in twee hoofdstukken door de geschiedenis van de mens op deze planeet. Het is het verhaal van een ongeziene vooruitgang.
Ik mag echter hopen dat er geen spoiler alert meer nodig is: behalve de ongeziene vooruitgang is de mens ook verantwoordelijk voor de druk op het klimaat. De schaduwzijde van het menselijk vernuft dus. Dit is de uitdaging waar de rest van het boek op ingaat. Hoe kunnen we onze voetafdruk op deze planeet beheersbaar houden? Het klassieke groene antwoord – door de klok terug te draaien en minder te produceren en consumeren, al is het maar in de westerse wereld – is gewoon niet mogelijk. Er staan miljarden mensen klaar om de stap naar de middenklasse te zetten. De klok terugdraaien om binnen de planetaire grenzen te blijven klinkt ok in het westen. Het lijkt een klein offer: wat minder vlees, wat biogroenten, wat minder reizen, … Maar het is geen optie wereldwijd. Daar staat “minder” voor armoede. Dus moeten we groei verzoenen met klimaat en biodiversiteit.
Het boek gidst ons dus door een hele reeks grote en kleine aanpassingen, technologieën, evoluties die deze weg moeten mogelijk maken. Het boek gaat uit van een groot geloof in de wetenschap en innovatie. Er zullen dus ook taboes moeten sneuvelen: zonder aanvullende kernenergie wordt het moeilijk, en ook, onze vleesconsumptie is niet houdbaar! We gaan gentechnologie moeten toepassen willen we de wereldbevolking voeden én de biodiversiteit redden. Het boek brengt al de wetenschappelijke kennis op een voor niet wetenschappers bevattelijke manier. Het is duidelijk een troef dat het boek samen, door een filosoof én een bio-ingenieur, geschreven werd.
Na al die lovende woorden, toch een kleine (strategische) kritische noot. Dit boek past in een herkenbare nieuwe stroming. Internationaal zijn we al vertrouwd met de boeken als Vooruitgang. Tien redenen om naar de toekomst uit te kijken van Johan Norberg (2017), The end of doom. Environmental Renewal in the Twenty-first Century van Ronald Bailey (2015), of het fantastische Factfulness. 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt van Hans Rosling (2019). In het Nederlands taalgebied hebben we alvast met Waarom ons klimaat niet naar de knoppen gaat (als we het hoofd koel houden) van Maarten Boudry (2021) ook een zeer sterk boek dat niet moet onderdoen in originaliteit en helderheid. Maar … veel van deze boeken lijken op prozac geschreven. Het zijn meeslepende pleidooien over hoe techniek en innovatie uiteindelijk alles gaat oplossen. Het geloof in de toekomst lijkt – zo geruststellend – verworven. Het is wellicht niet hun bedoeling, daarvoor zijn deze auteurs te goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Maar het is wel het effect dat ze hebben op heel wat mensen die vandaag terecht gealarmeerd zijn. Door bijvoorbeeld onvoldoende het verschil te maken tussen de technologie die we al hebben en de technologie waar we nog naar zoeken, zet je twijfelaars op het verkeerde been.
Johan Basiliades
