De eerste Agusta-affaire: De gravin en Bongo-Bongo

Op 17 juni 1967 vatte een resem Belgische en buitenlandse journalisten, post voor het gemeentehuis van Angleur. In het Luikse voorstadje vond één van de drukst becommentarieerde huwelijken van het jaar plaats. Bruidegom van dienst was José Germano de Sales (°1942-1997), Braziliaanse voetballer van Standard Luik. Zijn bruid was de piepjonge Italiaanse schoonheid Giovanna Agusta… Dat de twee überhaupt tot in het stadhuis waren geraakt, was een half mirakel. Het huwelijk had immers lang niet aan een zijden, maar aan een draad van spinnenrag gehangen… Jaren voor het Agustaschandaal België op zijn grondvesten zou doen daveren, was ons land én Europa al in de ban van deze eerste Agustaaffaire; een Romeo en Juliaverhaal… Maar dan wel met een naar, racistisch kantje…

Dat José Germano ooit in België zou komen voetballen, had niet in de lijn der verwachtingen gelegen. Daarvoor was zijn talent immers te groot. Per slot van rekening had de technisch begaafde linksbuiten nog voor zijn 21ste al zijn opwachting gemaakt bij de nationale ploeg van Brazilië. In die tijd, onder impuls van de onvermijdelijke Pélé en Garrincha, de allerbeste ploeg ter wereld… Op zijn negentiende debuteerde Germano bij de Braziliaanse topclub Flamengo. Al gauw liep hij in de kijker van de Braziliaanse bondscoach. In aanloop naar het WK van 1962 in Chili speelde Germano mee in twee interlands. Hij miste slechts op een haar na de uiteindelijke WKselectie… (En een wereldtitel.) Maar zijn prestaties leverden hem wel een transfer naar Italië op. Milantrainer Nereo Rocco haalde Germano op aandrang van zijn (blanke) Braziliaanse vedette Altafini in de zomer van 1962 naar Italië… Pittig detail; Germano werd er de eerste gekleurde speler ooit… Een Milanese krant blokletterde bij zijn aankomst; “E arrivato il Negro”. Hij kreeg er al gauw de bijnaam Bongo-Bongo…¹.

In het conservatieve Italië van begin jaren ’60 liep de gekleurde voetballer meteen in de kijker… Aanvankelijk verliep zijn integratie ook vlot. In zijn eerste competitiewedstrijd tegen Venezia scoorde Germano meteen twee keer. En ook in de Europabeker voor landskampioenen -die zijn club aan het einde van het seizoen zou winnen- maakte hij een doelpunt. Maar toch verdween het jonge talent na een aantal maanden ietwat verrassend uit beeld… Er volgde een uitleenbeurt aan Genoa… Toch problemen met de integratie, klonk het… Na een degelijk half seizoen keerde Germano terug naar Milaan, maar aan de bak kwam hij er niet meer… En dat had te maken met zaken buiten het veld… Met de liefde…

In een manège in de buurt van het Milantrainingscentrum had Germano Giovanna Agusta ontmoet… Het was, zoals dat heet, liefde op het eerste gezicht… Maar, de (sociale) kloof tussen beiden was wel héél erg groot… De voetballer uit de favella’s met een heuse gravin… Want Giovanna was de dochter van graaf Domenico Agusta, eigenaar van de gelijknamige motorfiets- en helicopterfabriek. Domenico was schatrijk en een vooraanstaand lid van de Italiaanse high society. Agusta senior had naar verluidt grootse aspiraties voor zijn dochter en zag haar al getrouwd met Victor Emmanuel², , zoon van Italiës laatste koning (en ook actief in de helikopterbranche). Volgens mensen die het konden weten was de graaf ‘egocentrisch, sluw, meedogenloos en grillig’… En ook, niet weinig racistisch…

De ontluikende affaire tussen de voetballer en de gravin moest voor Domenico in de kiem gesmoord worden en dat leek ook het geval… Terwijl Germano bij Milan volledig uit beeld verdween -naar verluidt door de druk die Domenico uitoefende op de club- werden hij en Giovanna nog maar zelden samen in het openbaar gespot. De ‘amourette’ leek een stille dood gestorven… Zeker toen José Germano in 1965 terug naar Brazilië vertrok, om er bij Palmeiras te gaan voetballen… Daar herleefde zijn carrière wonderwel. Alsof er een aantal obstakels uit de weg waren geholpen. Hij werd ook opnieuw opgeroepen voor het Braziliaanse nationale elftal…

Naar België 

Het was dan ook een grote verrassing toen Standard in 1966 een volbloed Braziliaans international wist te strikken… Maar achter de transfer ging een verdoken waarheid schuil. Heel de tijd hadden Germano en Agusta, tegen de wens van vader Agusta in en in het grootste geheim, contact met elkaar gehouden… De transfer naar Luik kwam er opdat het stapelverliefde koppel, weg van de Milanese invloedssfeer en de strikte Italiaanse huwelijkswetgeving, met elkaar kon trouwen…

In februari 1967 stond de Europese pers op zijn kop. De intussen 21-jarige (en dus volwassen) Giovanna was het ouderlijk huis en Italië ontvlucht, om zich in Luik bij haar voetbalgeliefde te voegen… Het was een internationaal schandaal… Vader Agusta was razend! Hij besloot niet zomaar een stokje, maar een hele boomgaard voor het huwelijk te steken… Volgens de Italiaanse huwelijkswet moest hij als vader immers nog steeds zijn toestemming geven… Dat weigerde hij uit… Naar zijn beweegredenen moest niet ver gezocht worden… Hij verklaarde tegenover de pers “een hartsgrondige tegenstander te zijn van een huwelijk tussen zwart en blank”. In zijn ogen zou zijn dochter bezoedeld worden door het huwelijk. Zeker als er ook kinderen uit voort zouden komen, want volgens Domenico zou ze nooit nog een “blanke man vinden uit de kringen waarin Agusta thuishoorde”. (Hij ging ervan uit dat het huwelijk sowieso geen lang leven beschoren was…) Niemand van enig niveau zou immers nog een vrouw willen die een kind had gehad met “een Neger”³. Agusta sr dreef de druk op. Ook de secretaris van Milan, dat nog eigendomsrechten op Germano had, werd ingeschakeld om de voetballer van het huwelijk te doen afzien…

Agusta senior spande een rechtszaak aan om het huwelijk te verhinderen. Zijn advocaat claimde dat er een te groot verschil tussen Germano en Giovanna bestond op vlak van afkomst, opleiding en opvoeding… De affaire bereikte zelfs de andere kant van de oceaan. Het militante Afro-Amerikaanse blad Jet zette het verhaal van het gemengde koppel op de cover van één van hun nummers. Intussen werd de 21-jarige Giovanna zelfs aan een  psychologisch onderzoek onderworpen… (Dat ze met vlag en wimpel doorstond…) Een nieuwe poging om Giovanna te doen afzien van het huwelijk, in een Brussels hotel, draaide nergens op uit… Daar liet Domenico het niet bij… In Brazilië had hij een aantal mannen ingehuurd om Germano’s verleden uit te pluizen… Ze kwamen met valse huwelijkspapieren op de proppen… De plot mislukte; ze werden gearresteerd…

Agusta senior spande een rechtszaak aan om het huwelijk te verhinderen⁴. Zijn advocaat claimde dat er een te groot verschil tussen Germano en Giovanna bestond op vlak van afkomst, opleiding en opvoeding… De affaire bereikte zelfs de andere kant van de oceaan. Het militante Afro-Amerikaanse blad Jet zette het verhaal van het gemengde koppel op de cover van één van hun nummers. Intussen werd de 21-jarige Giovanna zelfs aan een  psychologisch onderzoek onderworpen… (Dat ze met vlag en wimpel doorstond…) Een nieuwe poging om Giovanna te doen afzien van het huwelijk, in een Brussels hotel, draaide nergens op uit… Daar liet Domenico het niet bij… In Brazilië had hij een aantal mannen ingehuurd om Germano’s verleden uit te pluizen… Ze kwamen met valse huwelijkspapieren op de proppen…⁵. De plot mislukte; ze werden gearresteerd…

Maar ook in Luik bleek Agusta connecties te hebben. Hij huurde een detectivebureau in om zijn dochter te schaduwen… Giovanna’s appartement werd afgeluisterd… Een aantal mannen in PTT-kostuum⁶ kwamen de afluisterapparatuur plaatsen… Ook een lokale Luikse politieagent was betrokken bij de operatie… Die stond op de uitkijk… Erg bekwaam bleken de afluisteraars evenwel niet… Ze kregen enkel de ringtoon te horen… De operatie kwam aan het licht toen Germano een klacht indiende bij de PTT omdat er een vreemd geruis op de telefoonlijn te horen viel… Uiteindelijk zouden zes mensen opgepakt worden… De eerste Agusta-affaire met omkoping van ambtenaren was een feit…

Domenico’s pogingen om het huwelijk te dwarsbomen, liepen uiteindelijk met een sisser af… (Les: huur altijd deftig personeel in…) Juridisch hield de zaak tegen het huwelijk geen steek. Toen bovendien bleek dat Giovanna intussen … zwanger was, was er niets meer om het huwelijk tegen te houden. De Luikse rechtbank besloot de geliefden toestemming te geven om te huwen… Wat dus uiteindelijk ook gebeurde in juni 1967… Enkele maanden later werd dochter Lulu geboren…

Eind goed al goed, zou men denken… En de liefde overwint altijd alles en zo… Maar er is ook nog zoiets als de realiteit… Tussen Agusta en Germano liep het uiteindelijk toch verkeerd af. In 1970 zouden ze scheiden… De kloof tussen beiden bleek toch te groot… Germano’s voetbalcarrière was door de affaire intussen op een dood spoor beland. Hij verliet Standard in stilte… en stopte met voetballen. Terug in Italië, als getrouwd stel, vond Giovanna geen aansluiting meer bij haar familie of in de omgeving waarin ze op was gegroeid… Het gemengde huwelijk tussen de gravin en Bongo-Bongo bleek niet bestand tegen de sociale druk… Een jaar na de scheiding overleed ook graaf Domenico. Ongetwijfeld opgelucht over het falen van het huwelijk van zijn dochter…

Zijn opvolgers bij het bedrijf dat hij groot gemaakt had, zouden een 20-tal jaar later Luik en België nog eens op stelten zetten… Maar dat is een ander verhaal, dat met liefde niks van doen heeft…

Kurt Deswert

Voetnoten:
¹ Mogelijk een verwijzing naar Paul Bonga Bonga (°1933), de briljante sterspeler van Standard Luik? Bonga Bonga werd begin jaren ’60 beschouwd als één van de beste spelers in Europa.
² Via zijn moeder Marie-José een neef van onze koning Boudewijn en Albert II
³ Ik verwijs hier naar een artikel in Het Parool 11/7/1970.
⁴ Een eerder pleidooi bij de Paus liep op niets uit. Die verklaarde dat ze beiden katholieken waren en dat de kerk niets had tegen gemengde huwelijken…
⁵ Het is onduidelijk of Domenico hen de opdracht gaf de papieren te vervalsen. Het zou niet meteen verbazen…
⁶ Het ministerie van Post, Telegraaf en Telefoon