Bespreking: Podcast France Inter (beschikbaar op Spotify), Les oligarques de la Silicon Valley. Anatomie d’un pouvoir sans limites (februari 2025).
Eric Vuillard, De orde van de dag, Meulenhoff, 2018 (L’Ordre du jour, Actes Sud, 2017).
Sinds 20 januari 2025, heeft de eedaflegging van Trump in de inkomhal van het Kapitool, daar waar vier jaar eerder de bestorming op de democratie door Trump zelf in scène was gezet, al veel inkt doen vloeien. Een in scène gezet beeld dat ditmaal bijblijft, is Trump omringd door de nieuwe oligarchen: Elon Musk, Jeff Bezos en Mark Zuckerberg, de drie rijkste Amerikanen.
Een podcast van France Inter focust op dit beeld. Zijn deze oligarchen de nieuwe Robber Barons, de nieuwe Rockefellers, Vanderbilts, Carnegies, J.P. Morgans, die eind 19e eeuw aan de zijde van president William McKinley stonden? McKinley, de president die Trump vandaag graag citeert. Zetten Musk, Bezos en Zuckerberg Trump naar hun hand, of is het net omgekeerd? Het drietal was alvast niet geboren als MAGA-Trumpisten. Ze lijken eerder opportunisten. Trump II lijkt het nationalisme en suprematisme van Trump I, à la Steve Bannon, te ruilen voor een mix van ultralibertarisme en hightech-expansionisme. De verovering van Panama en Groenland tot Mars and beyond. Welke kant het uitgaat, is nog niet duidelijk. De enige zekerheid lijkt theatrale instabiliteit.
Van theater gesproken! Het beeld van Trump en zijn nieuwe vrienden deed mij alvast denken aan een boekje. De Prix Goncourt 2017: L’Ordre du jour van Eric Vuillard. Het essay begint met de ontmoeting op 20 februari 1933, enkele weken na de machtovername door Hitler en enkele weken voor het buitenspel zetten van het parlement. Vierentwintig Duitse industriebaronnen ontmoeten er kanselier Hitler. Ze geven hem hun zegen en hun geld: het gaat om de bazen van Opel, BASF, Agfa, IG Farben, Siemens, Allianz, Telefunken. Opportunisten die na de oorlog de campagnes van andere partijen zullen financieren. Het essay beschrijft deze scène, maar ook de koldereske Anschluss van Oostenrijk, de appeasement-politiek tussen Hitler en Chamberlain, aan de hand van ogenschijnlijk onbenullige trivialiteiten die “niet in overeenstemming zijn met de internationale geschiedenis, haar fatsoen en het idee dat men gewoonlijk heeft van belangrijke gebeurtenissen,” om Vuillard te citeren.
Eén zin was me bijgebleven uit dit essay: “Het verbazingwekkende in deze oorlog,” schrijft Vuillard over de Anschluss, “is het ongehoorde succes van lef, waaruit we een les kunnen leren: de wereld zwicht voor bluf. Zelfs de meest gedegen, de meest starre wereld, zelfs de gevestigde orde die nooit zwicht voor de roep om rechtvaardigheid, die nooit buigt voor het volk dat in opstand komt, buigt voor bluf.” Le culot et le bluff lonen.
Ik wil geen onheilspellende vergelijking maken: moeten we kijken naar de Amerikaanse Robber Barons rond McKinley of, veel erger nog, de vierentwintig Duitse industriëlen rond Hitler? Het gaat in beide gevallen over lef en bluf. “Je valt nooit twee keer in dezelfde afgrond” besluit Vuillard. “Maar je valt altijd op dezelfde manier, in een combinatie van belachelijkheid en angst”.
Johan Basiliades
